Ondanks protest van verschillende politicologen werd de opkomstplicht bij lokale verkiezingen afgeschaft. Hun argumenten voor opkomstverplichting of stemplicht vinden hun oorsprong in de terechte bezorgdheid over de betrokkenheid van de individuele burger, over de uitholling van de democratie. Enkele van hun argumenten waren:
• Het afschaffen van de opkomstplicht zal leiden tot minder deelname aan de gemeenteraadsverkiezingen en tot een zwakkere lokale democratie.
• Door de opkomstplicht af te schaffen verdwijnt die stimulans en zal een groot deel van de bevolking op geen enkele manier nog betrokken zijn bij politiek en beleid. Het valt te vrezen dat vooral jongeren voortaan zullen afhaken.
• Opkomstplicht maakt de democratie representatief.
Nochtans zijn er veel redenen om aan te nemen dat het democratische gehalte van het lokale bestuur kan toenemen. Zoals in Nederland is gebleken ontstaan er dan meer lokale partijen, los van de nationale partijen, omdat ze heel goed in staat zijn om die lokale onderwerpen op te pakken die de inwoners het meest raken. Mensen zijn meer betrokken wanneer het gaat over zaken die hen het meest raken. Als een lokale partij veel onderwerpen op de agenda heeft staan die ook spelen in de gemeente, dan wint zo een partij automatisch veel stemmen.
Het totale opkomstcijfer zal wel dalen maar de uitgebrachte stemmen blijven representatief omdat mensen meer gemotiveerd gaan stemmen. Degenen die niet gaan stemmen mandateren hun stem impliciet aan degenen die wel stemmen. Lokale partijen scoren steeds beter dan plaatselijke afdelingen van nationale partijen omdat die nationale partijen te weinig oog hebben voor de gemeenten.
“Het succes van een lokale partij zit erin dat je niets te maken hebt met Brussel”, zegt Peter Reekmans, Burgemeester van de gemeente Glabbeek en oprichter van de Dorpspartij. “Bijkomend voordeel: de mensen zijn de nationale politiek echt beu en dat straalt af op de lokale afdelingen van de nationale partijen. Daar heb je als lokale partij geen last van."
Kiezers gaan alleen nog buiten komen voor wie het in hun ogen waard is en dat zal in veel gevallen de lokale partij zijn. (Guy Delforge in Apache van 8-2-2023)
Tegelijkertijd is het lokale niveau het meest geschikt om de “particratie” te overwinnen. Dit kan wanneer geëngageerde burgers lokaal afspreken om bij de volgende lokale verkiezingen met een lijst van onafhankelijken naar de kiezer te trekken. Er is maar één programmapunt nodig: een andere manier van politiek bedrijven. Niet om de macht, maar om de macht terug aan de bevolking te geven zoals het in een democratie hoort. Deze andere manier bestaat er dan in dat de burgers van de gemeente zelf hun voorstellen formuleren en er, via een bindend referendum, ook zelf over stemmen.
Wanneer de burgers merken dat ze, via referenda, daadwerkelijk in staat zijn hun samenleving zelf vorm te geven, zal hun betrokkenheid toenemen. Het democratische bewustzijn van brede lagen van de bevolking zal groeien en krachtiger worden.
Sluit u aan bij Meer Democratie vzw, steun ons en vindt inspiratie hoe dit kan worden georganiseerd zodat we samen met u een echte democratie kunnen realiseren.
