Jouw partij bestaat al sinds 2004 als Reforma en werd in 2014 herdoopt tot de Directe Democratie Partij. Wat is precies de evolutie geweest?
Peter Klissarov: Oorspronkelijk begonnen we met een partij die hervormingen wilde doorvoeren via beter management – een beetje zoals in de bedrijfswereld. Ik kwam zelf uit de top van een groot internationaal ingenieursbedrijf, met meer dan 250.000 mensen in 180 landen. Het idee was: als we het land runnen zoals een goed bedrijf, komt het wel goed.
Maar na verloop van tijd zagen we dat dit niet voldoende was. Goede mensen kwamen in de politiek, maar het systeem spuugde hen uit. Ze corrumpeerden onder de druk van een corrupt systeem. De machtsstructuren zijn zodanig dat je zelfs met de beste bedoelingen weinig kan doen. Dus zijn we gaan nadenken: het is niet genoeg om het systeem te verbeteren, we moeten een nieuw systeem ontwerpen. Zo kwamen we tot de Directe Democratie Partij, die een soort digitale directe democratie nastreeft.
Wat houdt dat concreet in?
Peter: Heel simpel gezegd: elke burger heeft het recht om te stemmen of zijn mening te geven over concrete politieke beslissingen. Dat zou niet door politici over hun hoofden mogen gebeuren. Iedereen weet wat goed is voor zichzelf. Het maakt niet uit of je hoogopgeleid bent of niet – democratie betekent dat iedereen gelijk is in besluitvorming. Vandaag is dat meer dan ooit binnen handbereik dankzij technologische innovatie. Iedereen heeft tenslotte een telefoon of computer waarmee ze zouden kunnen stemmen op beleid.
Maar het gaat verder dan dat. Het hele systeem moet veranderen, te beginnen met een echte scheiding der machten. Nu komt een verkozen partij in het parlement terecht. Datzelfde parlement kiest dan weer de ministers, die op hun beurt de rechterlijke macht beïnvloeden. In ons model wordt elke macht gescheiden én rechtstreeks gekozen.
Hoe zie je die scheiding der machten?
Peter: In ons systeem kiezen we afzonderlijk de leden van het parlement – die partijloos zijn en hun regio vertegenwoordigen. De uitvoerende macht (dus de ministers en de premier) worden dan verkozen op basis van hun programma en hun team. Daar komt dan wel een veiligheidsbuffer bij: burgers kunnen op elk moment een politicus of ambtenaar terugroepen als ze hun werk niet doen, corrupt blijken, of hun beloften verbreken.
Enkel zo werken politici écht voor het volk. Als jij verkozen bent op basis van een belofte en je houdt je er niet aan, dan moeten burgers je ter verantwoording kunnen roepen en desnoods ontslaan. Niet pas na vier of vijf jaar, maar meteen als het nodig is. Dat geldt ook voor overheidsmedewerkers. Als je via een overheidsopdracht een job hebt verkregen en je blijkt ongeschikt, dan moet je uit je functie gezet kunnen worden.
Jullie systeem lijkt referenda zoals in Zwitserland als inspiratiebron te gebruiken.
Peter: Niet helemaal. Klassieke referenda zijn traag, duur en vatbaar voor manipulatie. In Zwitserland bijvoorbeeld kan het tot vijf jaar duren voor een referendum tot beleid leidt. Bovendien kunnen media en banken de publieke opinie misleiden, zoals gebeurd is bij het referendum over ‘soeverein geld’ in 2018.
Onze digitale vorm van directe democratie is sneller, transparanter en goedkoper. Binnen een minuut kun je als burger een vraag op je telefoon ontvangen en je stem uitbrengen. Die wordt geregistreerd via blockchain – onvervalsbaar en controleerbaar. Stemmen is uiteraard niet verplicht, want dat is ondemocratisch, maar de resultaten zijn wel bindend voor politici.
In ons systeem kun je zo binnen een maand dus een beslissing nemen of, onder bepaalde voorwaarden, terugdraaien. We noemen dat permanente directe democratie. Maar het is een geleidelijke versie, ingebed in het huidige systeem. Je verbiedt partijen niet, je hervormt ze. Je houdt verkiezingen, maar met echte controle achteraf.
Dus je gelooft nog in politieke partijen?
Peter: Ja, absoluut. Zonder partijen krijg je anarchie. Veel mensen in de directe democratiebeweging denken dat je het zonder partijen kunt, maar dat is naïef. Je hebt organisaties nodig die voorstellen doen, programma’s maken, teams opstellen. Het verschil is dat in ons systeem de partijen niet almachtig zijn. Ze voeren uit wat het volk beslist, en ze kunnen ter verantwoording worden geroepen.
Op je website las ik dat je representatieve democratie een 'crypte-oligarchie' noemt. Kun je dat uitleggen?
Peter: Zeker. In het huidige systeem worden politici vaak gesponsord door bedrijven, buitenlandse belangen of zelfs inlichtingendiensten. Als ze eenmaal verkozen zijn, moeten ze hun sponsors terugbetalen – met wetgeving of invloed. Het systeem is opgekocht. In plaats van het volk te dienen, dienen ze hun financiers.
We willen dat doorbreken. In ons model, als mensen zien dat ik als premier dingen doe die niet in hun belang zijn, kunnen ze mij wegstemmen. Zo werkt verantwoordelijkheid.
Maar om dit systeem in te voeren in Bulgarije moet je eerst de grondwet veranderen. Hoe wil je dat aanpakken?
Peter: Goede vraag. In Bulgarije kun je de grondwet alleen veranderen met een tweederdemeerderheid of via een Grote Nationale Vergadering met 450 leden. Maar dat is een log, ouderwets en potentieel gevaarlijk orgaan, omdat zo’n grote vergadering geen ontbindingsdatum heeft en dus eeuwig kan doorgaan. Wij stellen voor om één laatste Grote Nationale Vergadering te organiseren, met één duidelijk mandaat: de overgang naar directe democratie. Daarna kunnen grondwetswijzigingen op voorstel van het volk via digitale stemming plaatsvinden – snel, transparant en rechtstreeks.
Zie je je model ook functioneren op Europees niveau?
Peter: Jawel. Maar de Europese Commissie is een groot probleem. Ze is niet verkozen door de burgers. Onze visie: de Commissie moet worden afgeschaft. De EU moet bestuurd worden door de gekozen staatshoofden van de lidstaten. Niet door technocraten.
We zijn niet tegen de EU – wij zijn Europeanen. Maar we zijn voor een Europa van vrije, soevereine naties die vrijwillig samenwerken. Geen centraal imperium met belastingen en oorlogen die niemand wil.
En hoe ga je mensen informeren en mobiliseren in andere landen?
Peter: Door educatie en voorbeeldgedrag. Als wij als kleine partij in Bulgarije kunnen laten zien hoe het werkt, zal dat andere landen inspireren. We hebben al interesse uit Tsjechië en Slowakije. Onze boeken en platform zijn onder Creative Commons-licentie. Iedereen mag ze gebruiken, vertalen en aanpassen.
We verspreiden onze boodschap via sociale media, video-interviews en gesprekken met burgers. En vooral: via resultaten. Als we kunnen laten zien dat het hier werkt, zullen anderen volgen.
Tot slot: je noemt jezelf een partij, maar je wil het systeem zelf afbreken. Is dat geen paradox?
Peter: Het lijkt een paradox, maar dat is het niet. Je kunt een systeem alleen van binnenuit veranderen. Ik gebruik de structuren van de representatieve democratie om haar stap voor stap om te bouwen. Je kunt niet op nul beginnen. Maar als wij verkozen worden, geven we de mensen meteen de instrumenten in handen om ons te controleren – of zelfs af te zetten.
Dus ja, we zijn een partij, maar een partij die zichzelf overbodig wil maken. Omdat in een echt democratisch systeem, het volk regeert.