Welke ervaring is er tot nu toe met volksraadplegingen in Vlaanderen? Op provinciaal niveau: geen enkel. Voor wat de gemeentes betreft, volgt hier een overzicht, grotendeels ontleend aan 'De Gemeente', 1999-4, p. 29-31. We vermelden alleen de gevallen waarbij minstens 10 procent van de kiezers getekend hadden voor een referendum.
1. Volksraadplegingen met telling der stemmen
- Gent (14 december 1997)
Op 14 december 1997 vond op burgerinitiatief een volksraadpleging plaats over de door het stadsbestuur geplande bouw van de zogenaamde Belfortparking in het centrum. 41,12 procent van de kiesgerechtigden daagde op en daarvan stemde 95 procent tegen de parking. De gemeenteraad had van tevoren besloten de uitslag als bindend te zullen beschouwen.
- Sint-Niklaas (28 juni 1998)
Voor de volksraadpleging over de bouw van een ondergrondse parking kwam 40,28 procent van de kiesgerechtigden opdagen. Hiervan stemde 92 procent tegen de parking.
- Boechout (28 juni 1998)
Voor de volksraadpleging over de bouw van een gemeentelijke bibliotheek kwam 49,54 procent van de kiesgrechtigden opdagen, en daarvan stemde 72,75 procent tegen de bouw van de bibliotheek. Het gemeentebestuur zal de bibliotheek echter toch bouwen.
2. Volksraadplegingen zonder telling der stemmen
- Genk (13 oktober 1996)
De eerste volksraadpleging, over de inplanting van het Fenix-project op de voormalige mijnterreinen van Waterschei, eindigde met een sisser. De opkomst bedroeg 37,47 procent en de stemmen werden niet geteld.
Er was tegelijk ook een initiatief om over hetzelfde onderwerp een volksraadpleging te organiseren in As (het Fenix-project situeerde zich ten dele op het grondgebied van deze gemeente), maar de gemeenteraad verwierp het verzoek van de burgers.
- Begijnendijk (29 juni 1997)
Hier hadden de kiezers een referendum aangevraagd over de afbraak van een oud gemeentehuis, het behoud van het gemeentelijk zwembad en de bouw van een cultureel centrum. De opkomst bedroeg 33 procent en de stemmen werden niet geteld.
- Zulte (28 maart 1999)
De VLD-oppositie lanceerde een volksinitiatief over de inplanting van een bedrijventerrein bij de woonkern Olsen. 23 procent van de kiesgerechtigden nam deel aan de stemming en er werd niet geteld.
- Gent (25 april 1999)
Het eerste burgerinitiatief waarbij geen politieke partijen als initiatiefnemer betrokken waren had de eis tot gratis openbaar vervoer 'naar het voorbeeld van Hasselt' als voorwerp. De handtekeningen werden verzameld, maar de verenigde politieke klasse weigerde de gestelde vraag en organiseerde in plaats daarvan een volksraadpleging over een andere vraag. Hiervoor kwam slechts 22 procent van de Gentse kiesgerechtigden opdagen en de stemmen werden niet geteld.
3. Door de gemeenteraad geweigerde volksraadplegingen
- Temse
De SP-oppositie verzamelde de nodige handtekeningen voor een volksraadpleging over de overname van het OCMW-ziekenhuis door een privéziekenhuis. Op 21 juni 1998 weigerde de gemeenteraad de volksraadpleging.
- Poperinge
Op 28 januari 1999 weigerde de gemeenteraad de organisatie van een volksraadpleging over de inrichting van een 'volwaardig speelbos'. Het initiatief voor de volksraadpleging ging uit van de SP.
4. Diversen
- Het Vlaams Blok verzamelde in Kapellen handtekeningen voor een petitie tegen een opvangcentrum voor asielzoekers. De gemeenteraad wou daarop een volksraadpleging over de kwestie inrichten, maar dit werd door de gouverneur verhinderd. In Antwerpen werden handtekeningen verzameld voor een volksraadpleging over migrantenstemrecht bij de directe verkiezing van de districtsraden. Minister Peeters wees zo'n volksraadpleging af. In beide gevallen werd door hogere instanties de volksraadpleging verhinderd omdat het hier geen gemeentelijke materie zou betreffen.
- In Olen besloot de gemeenteraad, op vraag van meer dan 10 procent van de kiesgerechtigden, in juli 1997 tot de inrichting van een volksraadpleging over de inplanting van een verbrandingsoven. Op 13 augustus vernietigde minister Peeters echter het gemeenteraadsbesluit omdat het geen gemeentelijk belang zou betreffen.
