De uitweg uit de Belgische impasse door Bart Maddens

Bart Maddens vindt inspiratie bij het ontstaan van België. Naar analogie van het voorlopig bewind in 1830 zou hij nu iets soortgelijks doen, zij het met de tegengestelde bedoeling: het Belgische regime afschaffen in plaats van installeren.

Als het beestje loopt als een hond, blaft als een hond en bijt als een hond, dan is het ook een hond, zegt het spreekwoord. Als een regering een begroting opstelt, een algemeen economisch beleid voert en werkt op basis van een regeerakkoord (aldus Yves Leterme naar aanleiding van de voorbije EU-top), dan is het ook een echte regering. Althans, dat lijkt op dit ogenblik de strategie te zijn van het Belgische establishment: de elastiek van de lopende zaken zo ver uitrekken dat we een normaal werkende regering krijgen. En dan is meteen ook de druk van de ketel om een grote staatshervorming te realiseren.

Op het eerste gezicht is het dan ook vreemd dat de N-VA bereid is om als glijmiddel te functioneren voor die regering van lopende zaken plus. Zo'n regering heeft aan Vlaamse kant maar 30 van de 88 zetels en kampt dus met een ernstig probleem van legitimiteit. Door de regering te steunen vanuit de oppositie levert de N-VA hiervoor een oplossing. Maar anderzijds kan je dit ook moeilijk vergelijken met het leveren van gedoogsteun voor een minderheidsregering. Want de huidige regering beschikt wel degelijk over een federale meerderheid. Formeel gezien is de N-VA dus niet onmisbaar, wat zich ook dreigt te vertalen in een beperkte invloed op het beleid.

Maar er is ook een heel andere kant aan dit verhaal. Door de bevoegdheden van de regering-Leterme steeds verder uit te breiden, zelfs tot voorbij het grondwettelijk aanvaardbare, speelt het Belgische establishment met vuur. Deze regering opereert hoe dan ook in het luchtledige, want ze kan niet door de Kamer worden gecontroleerd. De regering is al gevallen en kan daardoor niet worden weggestemd. Ze is al dood, en kan daarom niet worden vermoord. Het is en het blijft een zombieregering.

Dat is ook de reden waarom de Luikse constitutionalist Christian Behrendt vorig weekend (in Le Soir) aan de alarmbel trok. Als deze ontslagnemende regering een echt beleid gaat voeren, dan vervalt eigenlijk de noodzaak om nog een normale grondwettelijke regering te vormen. Op die manier holt men de federale instellingen helemaal uit en speelt men in de kaart van de Vlaamse separatisten, aldus Behrendt. Vanuit diezelfde bezorgdheid had hij er eerder ook al voor gepleit (in La Libre Belgique van 29 januari) om de huidige situatie grondwettelijk te 'regulariseren' via een eenvoudig koninklijk besluit, waarbij het ontslag van de uittredende regering-Leterme wordt geweigerd. Op die manier zou Leterme II gewoon voort kunnen werken als volwaardige regering, zelfs zonder een voorafgaande vertrouwensstemming in de Kamer. De kans is echter onbestaande dat CD&V en Open VLD akkoord zouden gaan met zo'n spitsvondige doorstart, laat staan de N-VA.

 

Federale regering onder curatele

Want de door Behrendt zo verafschuwde uitholling van het federale niveau opent inderdaad een aantal interessante perspectieven. Zeker nu een voor Vlaanderen aanvaardbare staatshervorming verderaf lijkt dan ooit. Waarom zouden de Vlaamse partijen dan geen staatshervorming in de feiten kunnen realiseren door deze zombieregering om te vormen tot een soort van Voorlopig Confederaal Bewind? De Leuvense constitutionalist Paul Van Orshoven suggereerde een paar weken geleden al (in Trends) dat de Vlaamse regering stromannen zou kunnen sturen naar de federale regering, die dan onder feitelijke curatele zou worden geplaatst. Gezien het politieke vacuüm op federaal niveau is het inderdaad niet ondenkbaar dat we zullen evolueren naar een situatie waarbij de federale ministers worden aangestuurd door de deelregeringen en dus, indirect, door de deelparlementen.

Natuurlijk zal ook die regering in de Kamer een meerderheid moeten zien te vinden voor haar wetsontwerpen en haar begroting. Het voorlopige confederale regime zou er dan in de praktijk op neerkomen dat de partijen in de Vlaamse regering onderling afspreken onder welke voorwaarden ze die meerderheid leveren. Dat Open VLD wel in de federale, maar niet in de Vlaamse regering zit, maakt daarbij niet noodzakelijk veel verschil uit. De Vlaamse regeringspartijen hebben Open VLD niet nodig om de federale regering aan een meerderheid te helpen, terwijl omgekeerd Open VLD die meerderheid niet in haar eentje kan leveren. De regering moet uitvoeren wat het parlement beslist. En als de Open VLD-ministers het daar moeilijk mee hebben, dan kunnen ze altijd ontslag nemen. Maar anderzijds zou het in zo'n voorlopig confederaal systeem wel logischer zijn dat er een nieuwe Vlaamse regering wordt gevormd, mét Open VLD en zonder de SP.A. Want tenslotte is Open VLD zelf voorstander van confederalisme, terwijl de SP.A blijft zweren bij het bestaande federale model.

In 1830 had het Voorlopig Bewind maar een dikke maand nodig om het Belgische regime te installeren en de eerste verkiezingen te organiseren. Vandaag zal het Voorlopig Confederaal Bewind allicht iets meer tijd nodig hebben om precies het tegenovergestelde te doen: het oude Belgische regime afschaffen en de verkiezing van een Belgisch parlement overbodig maken.

Wie? Bart Maddens - politicoloog aan de KU Leuven
Wat? Een voorlopig confederaal regime, aangestuurd vanuit een herschikte Vlaamse regering, zou het huidige politieke vacuüm kunnen oplossen.
Waarom? Door de bevoegdheden van de huidige regering in lopende zaken nog uit te breiden, flirt men met het grondwettelijk aanvaardbare.

 

Contact

Meer Democratie VZW
Koetsweg 13
B-3010 Kessel-lo
Ondernemingsnr. 0456.119.338

welkom@meerdemocratie.be
+32 456 37 23 82 (Brigitte George)

Bankrekening

IBAN: BE23 5230 8007 5191
BIC: TRIOBEBB

Privacybeleid en voorwaarden