schrijft Ewald Pironet in Knack van 04-10-2023 in een interview met professor Jean-Benoît Pilet politoloog aan de ULB.

Wat een indrukwekkende cijfers bevat de Knack-enquête over democratie ’, zegt Jean-Benoît Pilet, die het politieke ongenoegen in onze samenleving bestudeert. ‘... De helft van de Belgen vindt bijvoorbeeld dat zijn stem niet meetelt, en een op de drie geeft de voorkeur aan een sterke leider zonder parlementaire invloed. Maar vooral ontluisterend is dat uit deze enquête blijkt dat 1 miljoen Vlamingen en bijna 2 miljoen Belgen niet meer geloven in de politiek én in justitie én in de traditionele media. Een op de vijf landgenoten keert zich dus tegen het systeem. Dat is een enorm grote groep mensen.’

Volgens Prof. Pilet kan je onder de ontevreden mensen vier groepen onderscheiden:

• Er zijn burgers die vinden dat onze parlementaire democratie, waarbij we mensen kiezen die ons vertegenwoordigen, te ver afstaat van de kiezers en dat verkozenen te weinig rekening houden met de wensen van de burgers. Er is onvoldoende inspraak.
  Inderdaad, na de verkiezingen hebben de burgers geen invloed meer op het beleid. Is de “representatieve democratie” zoals wij die nu kennen dan wel een echte democratie? Het partijpolitieke systeem in België ondermijnt substantieel de betrokkenheid van de burgers en laat het toe om op grote schaal wetten in te voeren die frontaal tegen de volkswil ingaan.
  Hoe kan het nu anders? →Dit kan in een echte democratie. Hier heeft het parlement enkel beslissingsbevoegdheid zolang de bevolking niet zelf direct wenst te beslissen. Van zodra het parlement tegen de wil van de bevolking een wet wel of niet invoert, kunnen de burgers een referendum starten waarbij alle burgers hun stem kunnen uitbrengen over die wet. Op die manier hebben de mensen steeds het laatste woord.

• Een groep mensen meent dat eerder het gebrek aan bekwaamheid en expertise van de politici het grootste probleem is.
  Hoe kan het anders?→ wanneer het gaat om democratische besluitvorming gaat het steeds om rechtvaardigheid en proportionaliteit. In dit domein zijn alle mondige burgers gelijk en moeten zij een vrije en gelijke stem kunnen uitbrengen over een bepaalde wet of beslissing. Dit kan door bindende referenda. De ministers zijn de uitvoerende macht, zij moeten de door het volk gemaakte wetten uitvoeren en hebben geen wetten op te stellen. Een echte scheiding der machten is dus noodzakelijk. Onbekwame ministers moeten kunnen worden afgezet.

• Een derde groep heeft – al dan niet terecht – de indruk dat hun levenskwaliteit achteruitgaat. Zij voelen zich bedreigd. Zij vermelden zowel een economische bedreiging als een culturele bedreiging (migratie, seksuele identiteit enz.)
  Allerhande lobby- en drukkingsgroepen proberen, via de politici, hun (ideologische) visie door te drukken in de beleidsvoering zowel aangaande de economie als levensbeschouwelijke aangelegenheden. Bepaalde ideologieën worden over de mensen heen gestulpt die vaak in schril contrast staan met hun eigen geweten en morele inzichten. Hoe kan het nu anders? → Alleen individuen beschikken over een geweten en moreel oordeelsvermogen. Organisaties, belangengroepen of volkeren hebben als zodanig geen geweten. Vanuit dit oogpunt is het logisch dat het individu als hoogste autoriteit optreedt. En van hieruit vertrekt de democratie. In de verzameling van individuele burgers wordt afgesproken hoe zij hun samenleving vormgeven. De burgers besturen zichzelf en kunnen daardoor hun economie rechtvaardig(er) maken. Ook de cultuur wordt dan door de mensen zelf “vrij” ontplooid en niet over hun hoofden heen “gestuurd”.

• Vlamingen die zich niet terugvinden in het Belgische beleid.
  Door ons kiessysteem zitten in het federale parlement politici waar Vlamingen niet op hebben kunnen stemmen. Dit geldt ook omgekeerd voor de Franstaligen. Het is dus niet te verwonderen dat de Vlamingen zich niet correct vertegenwoordigd voelen en zich dus niet terugvinden in het Belgische beleid. Weerom de systeemfout.

Verder beweert Prof. Pilet:

“Er heeft altijd wel enig wantrouwen bestaan jegens verkozenen, maar lange tijd bleef dat bij: ‘Als we de onbekwame of corrupte politici vervangen, zal alles beter gaan’. Financiële schandalen oplossen, meer controle op de handel en wandel van verkozenen enzoverder, dat zou alles oplossen. Dat station zijn we gepasseerd. Het ijveren voor betere politici heeft niet gewerkt, de kloof tussen politici en de burger werd zelfs groter, met bijvoorbeeld Vlaams Belang als grote winnaar bij de verkiezingen in 2019. Nu hoor je steeds vaker dat niet de politici het probleem zijn, maar het parlementair systeem zélf.” “...Ook bij de traditionele partijen zijn er steeds meer mensen die de werking van onze parlementaire democratie ter discussie stellen.” 

Op deze systeemfout hebben wij bij Meer Democratie vzw al veel langer gewezen en stellen vast dat allerhande onrechtvaardigheden en mistoestanden zich voordoen die, vaak niet het gevolg zijn van persoonlijke kwade wil maar, ingebakken zijn in de wijze waarop onze samenleving is georganiseerd, een systeemfout dus. De systeemfout is de particratie en de afwezigheid van een echte democratie.

“Uit de Knack-enquête blijkt dat het wantrouwen vandaag niet alleen politici of onze parlementaire democratie treft. 42 procent van de Belgen vindt dat de rechters niet onafhankelijk zijn en 54 procent dat de politiek en de traditionele media onder één hoedje spelen.”

Deze vaststelling wijst erop dat er iets fundamenteels schort aan het in de praktijk brengen van de Scheiding der Machten. Tevens stelt zich de vraag of de media, gefinancierd door subsidies en economische belangengroepen, wel onafhankelijk genoeg zijn om steeds het waarheidsgetrouwe nieuws en objectieve duiding te brengen.

“Voor een deel van de bevolking is de persoonlijke situatie belangrijker dan de regels van de democratie, dat tonen tal van studies aan. Mensen zijn bijvoorbeeld voor een sterkere leider omdat ze geloven dat die dan maatregelen zal nemen waar ze zelf beter van zullen worden...”

Deze neiging is des mensen en leidt tot een machtsstreven. Dit machtsstreven houdt in dat een (groep van) mens(en) een ander(e) (groep van) mens(en) tracht te domineren, en via een “leider” (=Führer!) de eigen mening opdringt. Hoe kan het anders? →Het kernwoord van democratie is zelfrepresentatie. Het machtsstreven is de grootste vijand van een democratie. We zijn toe aan een omkering van de machtsverhoudingen. Geen instantie, leider of vreemde macht staat boven het volk - dit is de verzameling van burgers. De democratie is een bestuursvorm waarin de wil van het volk de bron is van legitieme machtsuitoefening. Alle leden van onze gemeenschap kunnen, als individu en als burger, meebouwen aan onze samenleving door onderling rechtsregels of wetten af te spreken. Dat is waar democratie voor staat. Een democratie geeft individuele burgers voldoende macht en controle over hun leven om zich te beschermen tegen heerschappij. De mensen vertegenwoordigen zichzelf en het rechtvaardigheidsgevoel wordt aangesproken.

“...Idem voor referenda: de pro-Europakiezers in Duitsland waren voor referenda, maar sinds de Brexit zijn ze tegen referenda…”

Hier stuiten we weer op de begripsverwarring tussen een referendum en een plebisciet. De Brexit is er gekomen via een volksraadpleging of plebisciet, dat door politici van bovenaf werd uitgeschreven om hun eigen doelstellingen te dienen. Terwijl plebiscieten tools zijn voor politici om burgers te manipuleren, is de werking van echte referenda juist omgekeerd: hiermee kunnen de burgers politici corrigeren als hun beslissingen als onrechtvaardig worden aangevoeld. Echte referenda worden in principe geïnitieerd door de burgers.

“...En dat is voor heel wat mensen doorslaggevend als ze oordelen over een politiek systeem: behoor ik tot de winnaars of tot de verliezers?”

Bij een referendum wordt er steeds gestemd over een wet of besluit aangaande één bepaald thema, en niet over het globale beleid. Bij het ene referendum over een bepaald thema behoor ik misschien bij de minderheid, de verliezers, maar bij een volgend thema wellicht bij de meerderheid, de winnaars.

Conclusie:

Is de Belg zijn geloof in de democratie verloren? Is dit wel de juiste vraag? Zou het niet correcter zijn om te zeggen dat de Belg zijn geloof in ons politiek systeem verloren is? Dit systeem pretendeert een democratie te zijn, maar is in werkelijkheid bedrieglijk. Het begrip "democratie" wordt helaas al te vaak misbruikt, waardoor ondemocratische systemen zichzelf toch als democratisch kunnen presenteren.

‘Er bestaat geen wondermiddel om het tij te keren’

Bij Meer Democratie zijn we ervan overtuigd dat er toch een middel is om het tij te keren. Wat is de nieuwe manier van aan politiek doen? Dit kan in een echte democratie waar wij burgers allemaal het laatste woord hebben, via referenda op burgerinitiatief. Er is dan geen “overheid” want de burgers beslissen zelf. De echte “verantwoording” bestaat er in dat deze burgers zelf de gevolgen van hun beslissingen moeten dragen. Zij zullen dus zorgvuldiger afwegen en rechtvaardigere beslissingen nemen. Hoe organiseer je dat? Door directe democratie met een al of niet geloot parlement en referenda op burgerinitiatief. De burgers zelf kunnen (naast het parlement) wetsontwerpen indienen en door het parlement of via referenda laten goed- of afkeuren. Dan groeit het geloof in de democratie omdat de mensen ervaren dat hun stem er wèl toe doet.

Sluit u aan bij Meer Democratie vzw en steun ons om directe democratie mogelijk te maken. Deze acties zijn alleen mogelijk door mensen als u. Meer Democratie vzw krijgt geen subsidie en de meeste private fondsen sluiten politieke doelstellingen uit. Help ons nog sterker te staan en word Vriend voor een maandbedrag dat u zelf kiest. Daarmee zorgt u dat we snel kunnen handelen en acties op langere termijn kunnen plannen. Maar ook met een eenmalige donatie helpt u onze acties vooruit!

Doneer nu