Beste medeburger,
Is er een verband tussen virocratie en een particratie?
In deze Corona-tijd worden door politici, op basis van suggesties van virologen en epidemiologen, allerhande directieven uitgevaardigd, waaraan wij ons als burgers moeten houden: we worden verplicht om regels en voorschriften te accepteren en respecteren, op straffe van boete. En, … wij moeten onze verantwoordelijkheid opnemen, voor onze eigen gezondheid en voor die van onze medemens. Het opnemen van onze responsabiliteit, waarop onze politici beroep doen, kadert echter wel binnen het frame, dat zij voorafgaand hebben uitgetekend. Het is als dusdanig geen echt intrinsiek vrij appel dat zij doen op ons individueel verantwoordelijkheidsgevoel als mens en als burger, maar wel een ingeperkt, en duidelijk onvrij appel binnen strakke grenzen, die zij hebben vastgelegd, m.a.w. zij vragen onze inzet voor een onvolwaardige en gelimiteerde persoonlijke verantwoordelijkheidsopname.
Het doet ons denken aan de verkiezingen in ons landje. Alle burgers moeten op bollekenskermisdag hun stem uitbrengen, op straffe van boete. Ze moeten hun zgn. ‘democratische plicht’ vervullen. Maar ze kunnen alleen stemmen op kandidaten, die op de lijsten voorkomen en die dus binnen dit begrensde particratische systeem de dienst uitmaken. Andere keuze- of beslissingsmogelijkheden voor de burgers zijn er niet. Er wordt hier dus opnieuw een keurslijf aan de mensen aangemeten: binnen dit vastgelegde particratische kader zijn we vrij om te kiezen voor de ene of andere kandidaat op de lijst, maar het recht om hierbuiten ook een beslissing te nemen wordt ons flagrant ontzegd. Het verkiezingsframe ligt vast en de burgers mogen mooi binnen de lijntjes kleuren. We worden door de politici gedwongen ons te bewegen in een samenleving met een begrensde vrijheid en een beperkte verantwoordelijkheid, die beide sterk onwezenlijk aanvoelen.
Maar in werkelijkheid gaat het dus niet om verantwoordelijkheid, maar wel om gehoorzaamheid. Het gaat ook niet om het vrij inkleuren van een bolleke achter een bepaalde naam, maar om het gedwongen verlenen van een mandaat. Als burgers blijven we even onverantwoordelijk en even onvrij, of we nu in Corona-tijden of verkiezingstijden vertoeven. Authentieke verantwoordelijkheid kan slechts in vrijheid ontstaan, net zoals een afgedwongen mandaat geen authentiek mandaat is.
De burgers worden door de politici duidelijk niet als volwassen, volwaardige mensen beschouwd, maar eerder als opvoedbare kinderen, die noodzakelijkerwijze moeten geleid en gestuurd worden. Binnen van bovenaf en voorafbepaalde grenzen kunnen ze zich (on)vrij ontwikkelen en uitleven, met wat politici verkeerdelijk noemen: verantwoordelijk gedrag en vrije verkiezing.
De uitspraak, die in de nationale berichtgeving (VRT NWS) verscheen, naar aanleiding van het verplicht dragen van een mondmasker op de zeedijk, was in dit opzicht veelbetekenend:
“De speeltijd is voorbij”. Er werden vervolgens talrijke boetes uitgeschreven voor wie zich niet aan de regels hield. Het is maar dat u het weet, beste medeburger: u mag een tijdje spelen, maar daarna is het bittere ernst; en als u niet braaf gehoorzaamt, mag u in uw geldbuidel tasten.
In een echte democratie is dit totaal anders, want daar bepalen de mondige burgers zelf de regels en maken ze zelf de wetten. Ook al groeit bij een crisis zoals de Corona-crisis begrijpelijkerwijze de wens naar een pragmatische en collectieve oplossing, toch vereist precies deze een gedifferentieerd en complex antwoord, dat geenszins alleen medisch zijn kan. De Corona-maatregelen hebben duidelijk gemaakt dat alle gebieden van het leven betrokken zijn, en dat de Corona-crisis daarom ook een sociale crisis betekent. In de wiskunde en de wetenschap kennen we het juiste en het foutieve antwoord. In het sociale leven bestaan die zekerheden niet! Het sociale vereist altijd het adequate en het proportionele. Wat is in mijn sociale omgeving voor mij en de gemeenschap nu het passende? Het sociale plaatst mij in mijn relatie tot mijn omgeving en vraagt continue aanpassing, vermits deze verhouding zich continu verandert; want beide kanten zijn onderhevig aan processen van verandering en ontwikkeling. Voor een constructieve ontmoeting tussen beide, is een dialogisch proces nodig, het democratische gesprek van vrije burgers, waarbij het rechtvaardigheidsgevoel dat bij alle mondige burgers aanwezig is, de beslissende factor is. Want eveneens moeten we uitkijken voor de dictatuur van de wetenschap, zoals ook deze in de Corona-maatregelen tot uiting komt. “Wat rationeel is volgens de wetenschap, is daarom nog niet rationeel vanuit sociaal perspectief.” (Professor Bert De Munck, wetenschapshistoricus aan de Universiteit Antwerpen in Knack 08/04/2020)
Met andere woorden, waarom hebben de burgers, met name de ouderen geen medezeggenschap gehad bij deze maatregelen? In een echte democratie zou dit wel gebeuren. Ook hier moeten de burgers het laatste woord hebben en mag “De Wetenschap” – in casu virologen en epidemiologen - niet de macht grijpen. Een democratische samenleving beschermt zichzelf, al is het maar doordat de burgers er de mogelijkheid hebben om dringende maatregelen van politici (zoals bij een plotselinge epidemie) te herroepen wanneer ze er grondige tekorten en onrechtvaardigheden in ervaren.
Meer Democratie
