Terwijl het aantal parlementsleden verder toeneemt, worden de parlementen zelf, paradoxaal genoeg, steeds nuttelozer. Het zwaartepunt van de besluitvorming ligt meer dan ooit bij de regering. In het Vlaams Parlement is het zelfs zover gekomen dat de meerderheidsfracties zichzelf een soort van zwijgplicht hebben opgelegd. Maar het functieverlies van het parlement wordt nog het best geïllustreerd door de lange regeringsloze periode van vorig jaar. Een dynamisch federaal parlement had gretig de kans gegrepen om eindelijk eens uit de schaduw van de regering te treden en het wetgevende heft zelf in handen te nemen. In de plaats daarvan zonk het weg in verveling en lethargie.
Natuurlijk blijft één cruciale functie van het parlement intact: die bestaat erin dat er op basis van de zetelverdeling een regeringsmeerderheid wordt gevormd. Door de verkiezingen te laten samenvallen valt zelfs die functie weg op Vlaams niveau. Want de verkiezingsuitslag voor het Vlaams Parlement zal een bijna perfect doorslagje zijn van de federale uitslag (kijk er de resultaten van 1995 en 1999 maar eens op na). Ook de regeringsvorming in Vlaanderen zal dan een afgeleide worden van wat op federaal niveau gebeurt. En dat is precies wat de politici beogen. Alleen is het de vraag: waarom heb je dan nog een apart verkozen Vlaams Parlement nodig?
Die pleidooien voor het afschaffen van de aparte deelstaatverkiezingen verraden een stuitend gebrek aan geloof in de kiezer of zelfs ronduit wantrouwen in de kern van de democratie. Want de samenvallende verkiezingen moeten vooral tegenvallende verkiezingen verhinderen. Kortom, de mond van de bewuste kiezer snoeren.
Politicoloog Bart Maddens formuleert hier scherpe kritische bedenkingen bij. Van vervelende regionale verkiezingen willen de partijen duidelijk af. De talloze materiële voordelen die voortvloeien uit het bestaan van aparte parlementen willen ze wel behouden. Als het huidige systeem van aparte regionale verkiezingen niet werkt, waarom dan niet opnieuw het dubbelmandaat invoeren? Op die manier realiseer je een aanzienlijke besparing en krijg je opnieuw een kleinere groep van sterke en talentvolle parlementsleden.
Er lijkt een politieke consensus te groeien om de regionale en federale verkiezingen weer te laten samenvallen. Gisteren was het de beurt aan Yves Leterme om zich te outen als uitgesproken voorstander daarvan, net zoals zijn partijgenoten Jean-Luc Dehaene en Herman Van Rompuy dat eerder deden. En ze bevinden zich in goed gezelschap. Want ook Vlaams Parlementsvoorzitter Marleen Vanderpoorten vindt dat de verkiezingen het best weer kunnen samenvallen. Als zelfs de eerste burger van Vlaanderen de witte vlag uitsteekt, dan weet je wel hoe laat het is: die hervorming zit er hoe dan ook aan te komen. Maar zijn de partijen ook bereid om de logische consequenties daarvan te aanvaarden? Neem nu de extra dotatie die de partijen op regionaal niveau krijgen (in totaal 10,6 miljoen euro per jaar). Die dient als compensatie voor de bijkomende kosten van een aparte regionale verkiezingscampagne. Maar als je die aparte verkiezing weer afschaft, dan moet logischerwijze ook de regionale dotatie verdwijnen. Zullen de partijen het fatsoen hebben dit geld terug te geven aan de belastingbetaler? Of zullen ze de uitgespaarde centen gebruiken om nog meer personeel aan te werven en hun Brusselse optrekjes verder te verfraaien? De vraag stellen is ze beantwoorden. Want het incasseren van die financiële bonus is juist een van de redenen waarom de partijen aansturen op samenvallende verkiezingen.
In feite komt het erop neer dat de partijen wel de lusten, maar niet de lasten willen van een apart deelstaatparlement. De lusten, dat zijn de regionale dotatie, de fractietoelagen, het legertje parlementaire medewerkers, de riante en breed uitgemeten (maar meestal desolate) kantoren van de Vlaamse volksvertegenwoordigers. En niet te vergeten: de lucratieve parlementaire mandaten zelf. De lasten, dat is alles wat te maken heeft met de verkiezingen. Die kosten inderdaad een pak geld. Maar wat erger is: ze vormen een extra moment van democratische inspraak en ze geven de kiezer de kans om de kaarten te herschudden. En dat vinden de heren politici behoorlijk vervelend. Want ook al hebben ze de mond vol van democratie, in het diepst van hun gedachten houden ze er toch niet echt van. Wat de lusten betreft hebben de politici alvast weinig reden tot klagen. De staatshervorming heeft, zoals bekend, geleid tot een wonderbaarlijke vermenigvuldiging van parlementaire mandaten. Vóór de staatshervorming waren er 396 parlementsleden in België, vandaag zijn dat er 513. En daar moeten we dan nog eens de talloze ministers bij tellen die in het parlement worden vervangen door hun opvolger, wat vroeger niet het geval was. Het onvermijdelijke gevolg is dat de spoeling zeer dun wordt. Vroeger waren de meeste Kamerleden en senatoren bekende politici. Vandaag worden de parlementen in grote mate bevolkt door nobele onbekenden, die hoogstens een lokale faam genieten als schepen of burgemeester.
Natuurlijk blijft één cruciale functie van het parlement intact: die bestaat erin dat er op basis van de zetelverdeling een regeringsmeerderheid wordt gevormd. Door de verkiezingen te laten samenvallen valt zelfs die functie weg op Vlaams niveau. Want de verkiezingsuitslag voor het Vlaams Parlement zal een bijna perfect doorslagje zijn van de federale uitslag (kijk er de resultaten van 1995 en 1999 maar eens op na). Ook de regeringsvorming in Vlaanderen zal dan een afgeleide worden van wat op federaal niveau gebeurt. En dat is precies wat de politici beogen. Alleen is het de vraag: waarom heb je dan nog een apart verkozen Vlaams Parlement nodig? Als je toch de verkiezingen weer wil laten samenvallen, dan kun je evengoed het dubbelmandaat opnieuw invoeren. De leden van de Nederlandse taalgroep in de Kamer vormen dan, zoals vroeger, het Vlaams Parlement. Op die manier realiseer je niet alleen een aanzienlijke besparing, maar krijg je opnieuw een kleinere groep van sterke en talentvolle parlementsleden die het gezag en het prestige van de instelling kunnen herstellen. Een dergelijke hervorming ligt ook in de lijn van de confederale logica. Als het al zo is dat het huidige systeem van aparte regionale verkiezingen niet werkt, dan is dat het mooiste bewijs dat het project van een federaal België is mislukt. De voor de hand liggende consequentie is dan dat je overstapt naar een echt confederaal model, waarbij je enkel de deelstaatparlementen verkiest die dan samen het confederale parlement vormen, met minimale bevoegdheden. Maar zo consequent zijn de politici nu eenmaal niet. Die vervelende regionale verkiezingen, daar willen ze duidelijk van af. De talloze materiële voordelen die voortvloeien uit het bestaan van aparte parlementen, die willen ze natuurlijk wel behouden. En zo zal ook geschieden.
Bart Maddens is politicoloog aan de KU Leuven (gepubliceerd in De Standaard, 04.04.2008)
http://www.nieuwpierke.be/forum_voor_democratie/nl/node/191
Lees ook:
De kiezer als pretbederver
Peter De Roover zegt nog eens duidelijk waar het op staat: samenvallende verkiezingen zijn een schande. 'Die pleidooien voor het afschaffen van de aparte deelstaatverkiezingen verraden een stuitend gebrek aan geloof in de kiezer of zelfs ronduit wantrouwen in de kern van de democratie.'
'La fonction crée l'homme'. Dat is de regel. Soms brengt de geschiedenis figuren voort die de wet van de 'voorspelbare invulling' ontgroeien en hem omkeren. Ze zijn zeldzaam. De titel van het editoriaal van Le Soir van 30 juli 2007 luidde: 'Leterme: la fonction fera-t-elle l'homme?' Het ziet ernaar uit dat onze goede Franstalige vrienden hun vraagteken mogen laten vallen.
De Vlaamse minister-president Leterme leidde – met veel succes – een kartel met de belofte van een grote staatshervorming, die meer Vlaanderen zou leveren. Partijgenoot Kris Peeters gebruikte de beeldspraak van de copernicaanse omwenteling, waarbij de machtsverhouding centrale staat/deelstaat wordt omgekeerd.
De politieke crisis die we kennen sedert de verkiezing van 10 juni – met achtereenvolgens een ontslagnemende regering, een interim-regering en nu een regering op proef – bewijst de noodzaak daarvan. Op het Belgische niveau wordt regeren haast onmogelijk, terwijl de deelstaten probleemloos functioneren.
Vreemd genoeg bepleit een aantal kringen nu net een versterking van het Belgische niveau, dat ons vooral bestuurloosheid biedt. Tot nu ging de dynamiek van de staatshervorming ervan uit dat structuren moeten worden aangepast aan feiten. De versterk-Belgiëstroming gelooft dat aangepaste structuren de feiten zullen veranderen.
Ideeën als unitaire kieskringen en samenvallende verkiezingen zijn onuitgegeven in de wereld, maar worden bij ons gepresenteerd als eieren van Columbus. Eieren van scharrelpoliticologen, met een overdosis aan dioxine. Rechtlijnig met het contract dat de partij afsloot met de kiezer wezen de fractieleiders van CD&V in federaal en Vlaams parlement deze kunstgrepen af. Maar Belgisch premier Leterme ontpopt zich nu tot spookrijder op de CD&V-snelweg en bepleit samenvallende verkiezingen. Niet lang geleden waarschuwde hij zijn kartelpartner de CD&V niet te chanteren. Vandaag schuift hij de N-VA brutaal opzij als quantité négligeable. Bart Maddens tekende gisteren loepzuiver uit dat Leterme daarmee de facto de Vlaamse verkiezingen afschaft. Terecht volgt de vraag waarom hij dan niet consequent de afschaffing van dat Vlaams Parlement voorstelt. Copernicaans is zijn voorstel zeker. Dat geen enkel federaal land samenvallende verkiezingen kent, zou toch aan het denken mogen zetten.
Het idee druist niet alleen regelrecht in tegen de belofte om het Vlaamse niveau te versterken. Het voorstel betekent een wereldwijd ongeziene degradatie van onze democratie.
Leterme zal kunnen rekenen op applaus in een aantal kroegen waar de antipolitiek hoogtij viert en elke zondagse uitstap naar het kieshokje als een karwei wordt beschouwd. Populisme van het zuiverste soort. Bewuste kiezers stellen vast dat ze als stoorzender beschouwd worden in de politieke salons. Om de betekenis van het idee te begrijpen, helpt een vraaggesprek met Dehaene in De Morgen van 16 februari. Hij argumenteert met een zin die blijft nazinderen: 'Normaliter heb je tijd om wat afstand te nemen van je verkiezingsprogramma.' Bewuste kiezers vergelijken programma's voor de verkiezing en maken een keuze. Die programma's vormen het contract tussen kiezer en politici.
Blijkbaar is het een probleem dat politici na de verkiezingen te zeer gebonden zijn aan die afspraak. De stembusslag van 2009 komt te vroeg om het contract ongestraft te verbreken. Dehaene vreest dat het geheugen van de kiezer wellicht wel twee jaar ver draagt, maar speculeert erop dat het geen vier jaar aankan.
De stelling is als volgt samen te vatten: 'Je kunt niet tegelijk een ernstig beleid voeren en kiezers proberen te lijmen met loze beloften die botsen met dat beleid.' Of hoe ook in 2008 paternalisme als politieke wijsheid wordt verkocht en de kiezer voorgesteld als lastige pretbederver.
Die pleidooien voor het afschaffen van de aparte deelstaatverkiezingen verraden een stuitend gebrek aan geloof in de kiezer of zelfs ronduit wantrouwen in de kern van de democratie. Want de samenvallende verkiezingen moeten vooral tegenvallende verkiezingen verhinderen. Kortom, de mond van de bewuste kiezer snoeren.
De verkiezingen op alle niveaus samenkleven, betekent meteen het legislatuurparlement veralgemenen. Ongezien in de ons omringende landen. Onze kiezer kan dan nooit meer tussendoor aan het woord gelaten worden als een ernstige crisis uitbreekt. (Of gaan we zover het Vlaamse Parlement te ontbinden als de federale regering valt?) De kiezer mag één keer in de vijf jaar een blanco cheque uitschrijven en daarmee uit. Waarom die legislatuur niet meteen naar tien jaar brengen? Dan krijgen de grote staatslui pas echt de nodige ruimte.
Het Huis van Afgevaardigden in de Verenigde Staten wordt elke twee jaar herverkozen. Daar krijgt de kiezer de kans om tussendoor corrigerend op te treden. President Bush heeft het trouwens geweten. Fluisterde hij Leterme het ideetje in bij de 'prolonged handshake' op de NAVO-top in Boekarest?
Peter De Roover is politiek secretaris Vlaamse Volksbeweging
Bron: De Standaard, 05.04.2008
